هزاران اسباببازی بدون یک همبازی!
چگونه تک فرزند خود را سرگرم کنیم؟!
یکی از دردسرهای والدین این است که چگونه تک فرزند خود را سرگرم کنند؛ هزاران اسباببازی بدون یک همبازی!
بازی مترادف با ایام کودکی است؛ کارشناسان میگویند: «بازی راهی است که کودک آن چیزی را یاد میگیرد که کسی نمیتواند به او بیاموزد.» چراکه آنچه امروز کودکانه به نظر میرسد، در رشد سالم روانی کودک و پیریزی شخصیت سالم او در بزرگسالی، نقش بسزایی دارد. اگر کودک در دوران کودکی از شیطنت و بازیگوشی منع شود، در بزرگسالی با پیشگرفتن قهرها، لجبازیها، اعمال احمقانه و... به رفتارهای بچهگانه خواهد پرداخت.
معمولا آنچه والدین از کنار آن به سادگی میگذرند همین بازیکردن و فراهمکردن شرایط آن برای کودک است. همه ما از تمام فواید بازیکردن فقط خریدن اسباببازی را میدانیم و رهاکردن کودک در اتاقش. غافل از اینکه برای استفادهکردن از این شرایط باید کودک را در بازیها هدایت کرد.
دوران کودکی ما حداقل یک خواهر یا برادر هم دوره ما بودند که اوقات خود را در خانه با او میگذراندیم. یا خیلی از مردها و زنهای امروزی بیشتر وقت روزهای گرم و سرد کودکی خود را با بازیکردن در کوچه و خیابان گذارندهاند درحالیکه یک مشکل بزرگ دیگر کودکان امروزی این است که تنها هستند و کودک دیگری در کنار آنها نیست که اوقاتشان را با او سپری کنند و غرق دنیای کودکی خود شوند. حمیده پهلوان، کارشناسارشد کودکان استثنایی و بازیدرمانگر، توضیحات خوبی در فایده بازیکردن برای کودکان و توصیههای مفیدی به والدین کودکان تکفرزند دارد.
بازی و یک دنیا آموختن برای کودک
وی درآغاز با اشاره به فایده بازی برای بچهها میگوید: بازی زبان کودک و طبیعیترین فعالیت اوست. در سنین زیر ٧ سال و سالهای اولیه تولد شخصیت کودک با بازیکردن شکل میگیرد. اهمیت بازی برای کودکان بهاندازهایی است که میتوانیم از روی نحوه بازی او به مشکلات روحی، روانی و تربیتیاش پی ببریم و سپس درمان مناسب را برایش بهکار بگیریم.
بازی برای یک کودک صرفا فعالیتی نیست که برای سرگرمشدن انجام شود؛ بلکه بازی به دلیل گسترش بُعد هیجانی، شناختی، اجتماعی، معنوی و فرهنگی برای کودک اهمیت دارد. همچنین کودک از طریق بازیکردن حس کنجکاوی، لذت، خشم، شادی و هراس و همینطور حواس پنجگانه را تقویت میکند.
وی ادامه میدهد: از سوی دیگر آموزش مهارتهای فردی همچون مهارت حل مسئله، ابزار وجود و ابزار قدرت، کنترل ترس و خجالت نیز در بازی به کودک آموخته میشود و او میتواند یک رقابت ساده و سالم را تجربه کند.
کودکان را با بازی، درمان میکنیم
بازی بهعنوان یکی از عوامل مهم در آمادهسازی کودک بهمنظور پذیرش نقش در آینده محسوب میشود؛ بهطوری که میتوان گفت فقط عامل تخلیه انرژی اضافه کودک یا اتلاف وقت نیست، بلکه اثر و فرآیند زیادی در تندرستی روحی، روانی و رشد تفکر و تخیل کودک دارد؛ چراکه بازی نقش غیرمستقیم آموزشی برای کودک بهویژه در ٧سال اول زندگی را دارد.
پهلوان تاکید میکند: بازیدرمانی یک روش شناختهشده در دنیای روانشناسی است. یک اثر مهم بازیدرمانی این است که روانشناس میتواند کودکی را که مشکل تربیتی و روحی دارد از طریق روش بازیدرمانی درمان کند. کودکی که ناسازگار و بدقلق است هنگامی که شروع به بازی یا نقاشی میکند، حس ناخوشایند خود را به اسباببازیها انتقال میدهد.
مشکل بازی کردن تکفرزندها
این بازیدرمانگر این را هم یادآورمیشود که به دلایل مختلف همچون تمایل نداشتن والدین به داشتن تعداد زیاد فرزند یا مشکلات مالی، در چند سال اخیر تعداد کودکانی که تنها و به شکل تکفرزند به همراه والدین خود زندگی میکنند، افزایش یافته است و هنگامی که پای درددل این کودکان مینشینیم، گلایه دارند که «حوصله من همیشه سرمیرود؛ چون کسی نیست با من بازی کند». بیشتر آنها هم از پدر و مادر خود گلایه میکنند که وقت یا حوصله بازیکردن با آنها را ندارند. حقیقت ماجرا این است که این کودکان در سنینی که نیاز به تعامل با همسنوسالهای خود دارند، به دور از آنان و با بزرگترها همنشین هستند.
وی تاکید میکند: سرگرمی و همصحبت تعداد زیادی از این تکفرزندها، فقط بازیهای رایانهای، تلفن همراه و... است و به آسانی اثر این همنشینها در کودکان دیده میشود. بیشتر این کودکان در سالهای اولیه که اوج تحرک و پویایی و شادابی یک کودک است، تبدیل به یک دختر یا پسر خودخواه، عصبی، رنجور و دچار بیاشتهایی یا پراشتهایی عصبی میشوند. بیشتر این کودکان دچار چاقی و اضافه وزن یا لاغری مفرط هستند، اختلالات خواب شبانه و کابوس دارند که یکی از آثار آن، نشستن مداوم پای بازیهای رایانهای یا شبکههای تلویزیونی و برنامههای کارتونی
است.
اینهمه اسباببازی بدون یک همبازی!
پهلوان خاطرنشان میکند: شاید به نظر ما که از دید یک بزرگتر به ماجرا نگاه میکنیم داشتن اسباببازی، یک حسن بزرگ برای کودک است. همین که کودک من هر وسیلهای را نیاز داشته باشد برایش میخرم و اتاقش را پر از اسباببازیهای مختلف کردهام، باید خوشحال و راضی باشد و ساعتها در یک اتاق سهدرچهار خودش را سرگرم کند؛ درحالیکه عملا اینطور نیست و بیشتر کودکان مدام در کنار والدین خود هستند و از آنها میخواهند که سرگرمشان کنند. آنها ممکن است علاقهای به بازی با آنهمه اسباببازی نشان ندهند.
این کارشناس کودکان استثنایی میافزاید: یک دلیل این است که برخی اسباببازیها جنبه تزئینی داشته و حس کنجکاوی کودک را تحریک نمیکند؛ اما همین کودک در پارک میتواند ساعتها با تعدادی سنگریزه بازی کند.
وی ادامه میدهد: علت دیگر و اصلیتر هم این است که آنها تنها هستند و همبازی ندارند. کودک در سنین کم نیاز دارد که با همسن و سالهای خود بازی کند. در جریان این بازیها تعامل با دیگران را یاد میگیرد و میآموزد که وقتی از سوی دیگر کودکان مورد تمسخر قرار گیرد یا با دیگران دعوا میکند، چگونه راهحل را پیدا کند، رفتارش را مدیریت کند و به اصطلاح گلیم خودش را از آب بیرون بکشد.
کودک تنها، تحمل جمع را ندارد
پهلوان با اشاره به یکی از نگرانیهای شایع والدین میگوید: این است که کودک من توانایی بازیکردن با دیگر بچهها را ندارد. وقتی او را به پارک میبرم مدام با بچهها درگیر میشود. در میهمانی هم نمیتواند حتی با یک کودک دیگر کنار بیاید و با هم در یک اتاق با آن همه اسباب بازی، سرگرم شود. به این پدر و مادرها تاکید میکنیم که دلیل این رفتارها این است که کودک شما بازی و برخورد با دیگر کودکان را یاد نگرفته است.
وی میافزاید: بیشتر تکفرزندها با افراد بزرگسالی همچون پدربزرگ و مادربزرگ و خاله یا پرستار در تماس هستند و آن افراد هم بهدلیل علاقه به کودک مراعات حال او را میکنند و همیشه اجازه میدهند که در بازی برنده شود و هرچه میخواهد برایش فراهم میکنند. چنین کودکی هرگز توقع شکستخوردن را ندارد و همیشه دوست دارد رهبر باشد. از طرف دیگر بچههای دیگر هم معمولا همسالان خود را میشناسند و دوست ندارند با کودک نازپرورده و لوس بازی کنند و این دور باطل ادامه پیدا میکند.
بازیهای ساده و سالم ترتیب بدهید
این روانشناس خاطرنشان میکند: اگر تصمیمی به داشتن فرزند دیگر ندارید و قصد شما این است که کودکتان تک فرزند باقی بماند شیوه تربیت خود را اصلاح کنید. بازیکردن با کودک بهدلایلی که گفته شد برای سلامت روح و جسم او مفید است پس فراوانی اسباببازیها را کنار بگذارید و شرایط را برایش فراهم کنید.
وی ادامه میدهد: اسباببازیهای گرانقیمت را کنار بگذارید و شرایط بازیهای سادهایی را که زمان کودکی انجام میدادیم، برای کودک خود مهیا کنید. گل یا پوچ، بازی با یک بادکنک، یک قل دو قل و حتی اسم و فامیل البته درصورتیکه فرزند شما خواندن و نوشتن میداند بسیار جذاب خواهد بود.
وی تاکید میکند: این بازیهای در عین سادگی مهارتهای فراوانی را به کودک میآموزد. بهعنوان مثال بازی گل یا پوچ مهارت شناختی، حل مسئله و فرضیهسازی را تقویت میکند و در بازی یک قل دوقل مهارتهای چشمی و دستها افزایش پیدا میکند. بازیکردن با خاک و آببازی برای کودک بسیار آرامبخش و شادیآفرین است و برای کودکان ما که در محیطهای آپارتمانی و خانههای کوچک پاستوریزه تربیت شدهاند بسیار مفید خواهد بود.
این بازی درمانگر توصیه میکند: با فراهمکردن شرایط بازیهای سنتی برای کودکان هم تعامل والد و کودک بالا رفته و ارتباطات عاطفی بین آنها زیاد میشود هم میزان نشستن پای بازیهای رایانهای کاهش پیدا میکند و هم تواناییهای کودک افزایش پیدا میکند.
*فرزند خود را وارد جمع همسالانش کنید
اگر روش فرزندپروری خود را به همین ترتیب ادامه دهید در آینده یک نوجوان سرخورده، انزواطلب و درونگرا خواهید داشت. کودکی که در سنین پایین نمیتواند با همسالانش ارتباط برقرار کند فردی است که در بزرگسالی هم نمیتواند روابط صحیحی در اجتماع داشته باشد. وی در توضیح این جمله میگوید: یک روش موثر برای وارد کردن کودکتان به جمع همسالانش این است که او را به کلاسهای مختلف بفرستید. البته کلاسها باید جذاب و برای سن کودک مناسب باشد و او را سرگرم کند. با این شیوه کودک هم آموزش میبیند و هم در جمع کودکان دیگر قرار
میگیرد.
این روانشناس درخصوص اینکه هیچ استاندارد مشخصی برای میزان ساعات حضور کودک در جمع کودکان دیگر وجود ندارد، میافزاید: هرچه این میزان بیشتر باشد مفیدتر است. بیشترین تحریکات و رشد مغزی در کودکان تا سنین ٧سالگی اتفاق میافتد که کودک نکتههای بیشتری را فرامیگیرد. او را در یک زمان مشخص به پارک ببرید. به این ترتیب هیچ هزینهای به خانواده تحمیل نمیشود؛ اما کودک با قرارگرفتن در یک فضای باز و تماس با کودکانی با روحیات و خصوصیات اخلاقی مختلف، میتواند به شیوه صحیحی از این ارتباطات استفاده کند.