دوست یابی

آیا معیارهای انتخاب دوست خوب را می دانید ؟    

انسان موجودی اجتماعی است . زندگیش دائما با مردم و درکنار مردم است و برای تامین سعادت و رفاه خود  ناگزیر است با دیگران همگامی و همراهی کند و یکی از این همراهان زندگی دوستانی است که با آنها در تعامل است و به عبارتی دوست  ، يار و همدمى است كه در هنگام بروز حوادث، مصايب، مشكلات و آلام روحى مونس و ياور او در صحنه زندگى باشد. هريك از ما از ميان همشهريان يا هم‏كيشان خود، افراد خاصى را برمى‏گزينيم و با آنان روابط صميمانه‏ترى برقرار مى‏كنيم.

طبق نظر هنرى مورى يكى از نيازهاى عاطفى و روانى انسان «پيوندجويى» يا به عبارتى دوست‏يابى است كه آن را اين‏گونه تعريف مى‏كند: «پيوندجويى، به منظور ايجاد همكارى نزديك و لذت‏بخش يا متقابل با يك متحد ديگر يا فرد ديگرى كه شبيه شخص است يا او را دوست دارد، براى هواخواهى و وفادارى نسبت به يك دوست مى‏باشد[1]

    اين نوع از معاشرت‏ها، به دليل تأثيرگذارى فوق‏العاده‏اى كه بر روى شخصيت انسان دارد، مورد توجه شديد و اكيد اسلام و اولياى دين قرار گرفته، به گونه‏اى كه روايات بسيار متعدد و متنوعى در اين باب وارد شده است. امام على عليه‏السلام درباره اهميتِ دوست‏يابى مى‏فرمايند: «مَنْ لَا صَدِيقَ لَهُ لَا ذُخْرَ لَه»[2]

  كسى كه دوست ندارد پناه ندارد. وقتى قرار است كه دوست، به هنگام سختى‏ها، كمك حال و آرامش‏بخش انسان باشد و در پشت سر گذاشتن لحظات ناگوار و سخت زندگى به عنوان پشتوانه‏اى در كنار شخص بايستد، بجاست كه حضرت از او تعبير به پناه و ذخيره كنند.

     تأثير روابط دوستانه بر بهداشت روان را مى‏توان از پژوهشى كه براون و هريس (1978) با مطالعه گروهى از زنان افسرده و غيرافسرده انجام داده‏اند به خوبى دريافت. يكى از مسائلى كه آنان در تحقيق خود به دست آورده‏اند اين بود كه 37 درصد زنان افسرده، هيچ دوست صميمى نداشتند[3]

چنانکه امام على عليه‏السلام مى‏فرمايند: «دوستان برطرف‏كننده غم‏ها و اندوه‏ها هستند.[4]

با توجه به اینکه انتخاب دوست در مسیر زندگی از مهم ترین مسائل برای هر شخص است و نقش او مانند یک معلمی است که هر لحظه افکارش بر ما تاثیر می گذارد پس در انتخاب دوست دقت کافی داشته باشیم تا مسیر زندگی صحیح را به ما نشان دهد.

فراموش نکنیم بعد از پدر و مادر و معلم، دوست یگانه سازنده و پروش دهنده ی جان و تن ماست و نقش مهمی در زندگی و حتی سرنوشت ما بازی می کنند.

آیا معیارهای انتخاب دوست خوب را می دانید ؟                                                                          

«دوستی» کلمه ارزشمندی است و هرکس را نمی توان «دوست» نامید.

پس این طور نیست که هرکس به انسان لبخندی زد و ادعای دوستی و رفاقت نمود، لایق عنوان ارزشمند «دوست» باشد، بلکه دوست خوب و شایسته، صفات و ویژگیهایی دارد. پیشوایان دین در کنار تأکید بسیار بر دوست یابی ویژگی های متعددی نیز برای دوست خوب برشمرده اند. در اینجا به چند نمونه از آنها اشاره می شود:

1.  مشابهت

اساس ایجاد دوستی میان دو فرد سن، عقل، جنسیت و... است. گاهی دو نفر انسان یکدیگر را جذب می کنند و دلشان می خواهد با یکدیگر دوست شوند.

این رمزی دارد رمزش سنخیت است. اگر بین این دو تا مشابهتی نباشد همدیگر را جذب نمی کنند.

حضرت علی علیه السلام میفرماید: الصّاحِب کالرُّقعَةِ فی الثوب فَاتَّخِذهُ مُشاکلا[5]

دوست همانند وصله جامه است پس آن را هم شکل و هم سان با خودت برگزین.

2.  ایمان

دوستی باید بر اساس ایمان باشد. قرآن می فرماید:

حضرت علی علیه السلام فرمود: من اعانَک عَلی صلاح دینِک فهو الرفیقُ الشفیق[6]

دوست آن کسی است که تو را در راه دینت یاری دهد.

3.  تقوا

 تقوا نیز در دوستی نقش بسزایی دارد چنانکه امام صادق علیه السلام می فرماید:

اطلُبْ مُؤاخاتَ الاتقیاءِ وَ لَو فی ظلمات الارض و ان افنَیتَ عُمرَک فی طَلَبِهم[7]

به دنبال دوستان با تقوا باش؛ ولو در تاریکی های زمین باشد و اگر چه عمرت را در این راه فنا کنی.

4. بازدارنده از بدی ها

دوست خوب کسی است که انسان را از بدی ها بازدارد  امیر مومنان علی علیه السلام می فرماید:

علیک بِمُؤاخاةِ مَن حَذَّرک[8] با کسی دوستی کنید که شما را از بدی ها بر حذر دارد.

5. کمک به طاعت خداوند

دوست خوب کسی است که  تو را یاری کند بر اطاعت از خدا و فرمان برداری از او چنانکه امام علی علیه السلام می فرماید: المُعین علی الطاعة خیر الاصحاب[9] بهترین یاران، کمک کننده بر طاعت خداوند است.

6.  سربلندی

امام حسن مجتبی علیه السلام به جنادة فرمود: فَاصحب مَن اذا صَحِبتَهُ زانَک[10]

اگر خواستی دوستی انتخاب کنی، با کسی دوست شو که باعث افتخارت باشد...

7. صداقت و امانتداری

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید:

اذا رَأیت مِن أَخیک ثَلاثَ خصالٍ فَارجِه: الحیاءَ و الامانةَ و الصدق[11]

اگر در دوست خود این سه خصلت را دیدی به او امید داشته باش: حیا، امانت و راستی.

8. توجه به نماز اول وقت

یکی از معیارهای دوست خوب میزان پایبندی و توجه به نماز است. امام صادق علیه السلام فرمود:

اختَبِروا اخوانَکم بِخَصلَتَینِ فَان کانَتا فِیهِم وَ الّا فَاعزِب ثُمَّ اعزِب ثُمَّ اعزِب الُمحافَظَةُ عَلَی الصَّلوات فِی مَواقیتِها، وَ البِرُّ بِالاخوان فِی العُسرِ وَ الیسر[12]

دوستان خود را به دو خصلت بیازمایید، اگر واجد آن دو بودند با آنان رفاقت کنید و الا از آنان دوری کن، دوری کن، دوری کن. بجا آوردن فریضه نماز در اوقات خود و نیکی به برادران دینی در سختی ها و راحتی ها.

9. توجه به ارزشها

دوستی با کسی که یاری کننده انسان در اعمال صالح باشد. امام علی علیه السلام فرمود:

مَن دَعاک الی الدارِ الباقِیة وَ اعانَک عَلَی العَمَلِ لَها فَهُوَ الصَّدیقُ الشَّفیق[13]

دوست مهربان و دلسوز کسی است که تو را به زندگی جاویدان دعوت نموده و بر عمل برای آن یاری نماید.

10. هم عقیده بودن

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: خَیرُ الاصحابِ مَن قَلَّ شِقاقُه و کثُرَ وِفاقُه[14]

بهترین دوست کسی است که کمتر اختلاف عقیده و فکری داشته باشد و بیشتر موافق و هم رأی دوست خود باشد.

11. وفاداری

علی علیه السلام فرمود:

دوست واقعی نیست مگر این که در سه وقت برادر خود را حفظ کند و او را از یاد نبرد، در گرفتاری اش، پشت سرش و پس از مردنش[15].

12.  راز نگهداری و عیب پوشی

امام علی علیه السلام فرمود: انَّ اخاک حَقّاً مَن...سَتَرَ عَورَتک[16]

برادر و دوست حقیقی تو کسی است که. . . عیب تو را بپوشاند.

13. پایبند بودن به مسائل دینی

امام علی علیه السلام فرمود:

مَوَدَّةُ ابناءِ الدُّنیا تَزولُ لِادنی عارضٍ یعرَض وَ مَوَدَّةُ ذَوِی الدّین بَطیئَةُ الانقطاعِ دائِمَةُ الثُّباتِ و البَقاءِ[17] دوستی فرزندان دنیا به کوچکترین مسأله ای قطع می شود و دوستی دینداران استمرار دارد و به کندی قطع شده و دارای ثبات دائمی و بقاء است.

14. خردمندی

حضرت علی علیه السلام فرمود:

هرکس با خردمندان مصاحبت کند، بزرگ می شود[18].

15. راهنمایی به سوی خیر

خَیرُ الاصحابِ مَن یسدِدُک علی الخیرِ[19]

بهترین یاران کسی است که تو را به سوی خیر راهنمایی کند.

16. دوستی با افراد مفید

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

یا علی مَن لَم تَنتَفِع بِدینِهِ و لا دُنیاهُ فَلا خیرَ لَک فی مجالستِهِ

ای علی کسی که از دین و دنیای او سودی نمی بری، خیری در همنشینی او نیست.

در پایان این بحث یادسپاری چند نکته لازم است:

1. این شرایط نسبی است و شاید نتوان کسی را پیدا کرد که دارای تمام این خصوصیات، آن هم در حد کمال باشد. از این رو با در نظر گرفتن شرایط خود و دیگر اولویت ها باید به جستجوی این خصوصیات در دوستان پرداخت.

اگر دوستی دارید که فاقد اکثر این خصلت هاست، در صورت امکان بایدقطع رابطه کرد مگر اینکه در اصلاح او توانا باشیم به شرطی که خود تحت تأثیر منفی این دوستی قرار نگیرید.

2. نباید انسان فقط در جستجوی این اوصاف در دیگران باشد، بلکه باید سعی کند تا موارد یاد شده را رعایت کند. زیرا دارا بودن چنین اوصافی بهترین زمینه یافتن این گونه از دوستان است چرا که نیک سیرتان نیز به انسانهای نیک سیرت عشق ورزیده و در جستجوی دوستی با آنهایند و با دیدن چنین ویژگی ها و علایقی در اشخاص، زودتر با آنها رابطه برقرار می کنند.
3. بکوشید از فرصتهای دوستانه برای نزدیک شدن قلب ها و نزدیک شدن به خدا استفاده کنید.

پاداش ارتباط با دوستان:

رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله مى‏فرمايند: «دوست بسيار گيريد؛ زيرا خداى شما با حيا و بخشنده است و شرم دارد كه روز رستاخيز بنده خود را ميان دوستانش عذاب كند.